Opis. Bylina wysokości do 50 cm. Łodyga wzniesiona, nieco kanciasta, z krótkimi, ostającymi włoskami na kantach, dość gęsto, skrętmolegle ulistniona. Liście płonnych różyczek długoogonkowe, z wydłużonymi, sercowatymi blaszkami. Liście łodygowe lancetowate z wyraźnie wystającym jednym nerwem na spodniej stronie, na brzegu nieco zgrubiałe, płytko, ostro piłkowane. Kwiaty na szypułkach, tworzące groniasty, rzadziej wiechowaty kwiatostan; niekiedy łodyga na szczycie tylko z jednym kwiatem. Działki kielicha około 3 razy krótsze od korony, równowąskie. Korona barwy ciemnoniebieskofioletowej, długości 1,5-2 cm, dzwonkowata. Pręciki w liczbie 5. Słupek dolny. Owocem odwrotnie jajowata torebka, otwierająca sie 3 otworami w pobliżu nasady. Kwitnie od lipca do września. Populacje liczą najczęściej od kilku do kilkuset osobników.
Rozmieszczenie. Występuje dość rzadko w Beskidzie Żywieckim (pasmo Wielkiej Raczy, Pilsko), na jednym stanowisku w Gorcach, w Tatrach oraz częstow w Bieszczadach Zachodnich od 700 m do 1348 m n.p.m. Gatunek wysokogórski (subalpejski).
Siedlisko. Roślina wysokogórska. Rośnie w pełnym oświetleniu i nieznacznym ocienieniu, przeważnie na stokach o różnym nachyleniu i różnej wystawie, rzadziej w miejscach płaskich. W Tatrach dzwonek piłkowany występuje tam częściej na rankerach właściwych i bielicowanych oraz litosolach i regosolach wytworzonych z granitoidów i jasnych łupków metamorficznych, znacznie rzadziej na głębokich glebach brunatnych wyługowanych lub kwaśnych powstałych ze skał węglanowych
Zagrożenie i ochrona. Gatunek zamieszczony w "Polskiej czerwonej księdzie roślin" jako narażony na wyginięcie. Drastyczny niekiedy spadek liczebności osobników, obserwowany np. w paśmie Wielkiej Raczy, był spowodowany prawdopodobnie zmianą sposobu użytkowania łąk górskich w związku z zaprzestaniem wypasu. Dzwonek piłkowany jest objety Dyrektywa Siedliskową. Od 2004r. podlega w Polsce ścisłej ochronie gatunkowej.
Źródło: Flora Polski Rośliny chronione, H. Piekoś-Mirkowa, Z. Mirek, Warszawa 2006; Monitoring gatunków roślin Przewodnik metodyczny, J. Perzanowska, Warszawa 2010;
