Opis. Chamefit. Bylina tworząca luźne darenki złożone z wiotkich, płożących się, gęsto owłosionych łodyżek, o długości 5–30 cm, zakończonych 1–2(3) białymi kwiatami. Kwitnie od czerwca do sierpnia (września). Jest rośliną jednopienną, z potencjalnie mieszanym systemem rozrodczym: samozapyleniem i zapyleniem krzyżowym. Rozmnaża się wegetatywnie i z nasion (Totland, Schulte-Herbrüggen 2003). U osobników babiogórskich w jednym owocu wykształca się przeciętnie 21 dojrzałych nasion (Parusel 2001a). Nasiona są ciężkie i wysiewają się w obrębie i na obrzeżu darni (barochoria).
Występowanie. Gatunek arktyczno-alpejski o zasięgu cyrkumborealnym.
Występuje od Kanady i Grenlandii po zachodnią część euroazjatyckiej Arktyki oraz w górach Europy od Hiszpanii do Grecji (Hultén, Fries 1986, Jalas 1993). W obrębie Holarktydy wykazuje dysjunkcję arktyczno- alpejską, a w Europie Środkowej zaznacza się lokalna dysjunkcja śródkarpacka (Parusel 2007). Jedyne w Polsce stanowiska rogownicy alpejskiej znajdują się w grzbietowych partiach masywu Babiej Góry (Janota 1859; Zapałowicz 1880, 1911; Walas 1933; Wojterski 1978; Parusel 1993a, b, 2001a) należącego do mezoregionu Beskidu Żywiecko-Orawskiego (Kondracki 1994). Najbliższe stanowiska leżą w odległości kilkuset kilometrów w Alpach i w Karpatach Wschodnich (Hultén, Fries 1986). W 2001 r. w polskiej części masywu Babiej Góry darenki rogownicy alpejskiej stwierdzono w piętrze alpejskim i w górnej części piętra kosodrzewiny, rozproszone na odcinku 1,3 km krawędzi północnej, między Pośrednim Grzbietem a Główniakiem, na wysokości 1500–1724 m n.p.m. Nie potwierdzono występowania tego gatunku w Kościółkach, gdzie według Pawłowskiego (1962) rosła dość obficie. Ogólny areał występowania rogownicy alpejskiej na Babiej Górze nie przekracza, jak się wydaje, 20 ha. W roku 1997 rogownicę alpejską zaobserwowano na betonowej studzience przed wejście do schroniska PTTK na Markowych Szczawinach na wysokości 1180 m n.p.m. (S. Balcerkiewicz i G. Pawlak, inf. ustna z 2000 r.).
Siedlisko. Rogownica alpejska na Babiej Górze rośnie na glebach inicjalnych skalistych (litosole) i luźnych (regosole) oraz na glebach słabo wykształconych
(rankery). Na jednym ze stanowisk rogownica alpejska rośnie na litosolu zawierającym dużo substancji organicznej (29,5%, C:N 13,7) wymieszanej
ze zwietrzeliną piaskowca. Gleba ta charakteryzuje się odczynem kwaśnym (pH w H2O 5,9, pH w KCl 5,4), niską zasobnością w przyswajalny fosfor (67,4 mg P2O5 · kg–1) oraz wysoką w przyswajalne formy potasu (678,1 mg K2O · kg–1)
i magnezu (296,0 mg MgO · kg–1) (A. Miechówka, mat. npbl.).
Zagrożenie i ochrona. Rogownica alpejska jest gatunkiem krytycznie zagrożonym ze względu na niewielki zasięg i zajmowany obszar oraz niską liczebność osobników w populacji, a także postępujące zmniejszanie się zasięgu ogólnego i powierzchni siedlisk oraz zmiany jakości siedlisk. W Karpatach polskich roślina ta bytuje tylko na jednym, silnie izolowanym stanowisku, a wszystkie osobniki należą do jednej subpopulacji. Największe zagrożenie stanowi wydeptywanie roślin przez turystów wzdłuż szlaków i poza nimi. Około 1/3 areału rogownicy alpejskiej pozostaje pod presją turystyki. Poprowadzenie szlaków turystycznych przez piętro alpejskie przyczyniło się do zmniejszenia powierzchni siedlisk, możliwych do opanowania przez ten gatunek. Na przykład rogownica nie rośnie już na samym szczycie Diablaka, gdzie była zbierana przez Zapałowicza (1880, 1911) (tuż pod kopułą szczytową w 2000 r. stwierdzono jednak 4 płaty o łącznej powierzchni 0,45 m2 – Parusel 2001a). Obecnie brak jej w murawach alpejskich, przez które przebiegają szlaki turystyczne (Holeksa, Holeksa 1986–1987). Do poważnego naruszenia siedlisk rogownicy doszło w trakcie prac remontowych szlaków, przeprowadzonych przez dyrekcję Babiogórskiego Parku Narodowego w latach 1992–1999 (wyrywanie bloków i uszkadzanie półek skalnych). Siedliska rogownicy podlegają także erozji wskutek działania naturalnych procesów geomorfologicznych. Rogownica alpejska występuje w rezerwatach ścisłych Babiogórskiego Parku Narodowego będącego od 1976 r. Rezerwatem Biosfery. Podgatunek babiogórski został zamieszczony na „czerwonej liście” roślin zagrożonych (IUCN 1997) z kategorią R; aktualnie na liście IUCN nie jest wykazywany. Do tej pory nie prowadzono żadnych zabiegów ochronnych, które zabezpieczałyby populację rogownicy alpejskiej przed zniszczeniem. W celu eliminacji lub ograniczenia czynników zagrażających stanowiskom tego gatunku należy bezwzględnie zaniechać wszelkich prac remontowych szlaków w miejscach występowania rogownicy i z użyciem materiału skalnego pochodzącego z jej siedlisk, zabezpieczyć miejsca występowania rogownicy przed wydeptywaniem oraz podjąć działania regulujące dostępność grani głównej Babiej Góry. Z uwagi na mały areał występowania i bardzo dużą izolację stanowiska konieczna jest okresowa kontrola ilościowa populacji tego gatunku. W latach 1998–1999 wysadzono na dwu poletkach w Ogrodzie Roślin Babiogórskich w Zawoi-Barańcowej kilka kęp rogownicy, które są stosunkowo żywotne (J. Fujak, inf. pisemna). Ponadto gatunek znajduje się w uprawie w Ogrodzie Botanicznym CZRB PAN w Warszawie-Powsinie (Puchalski, Gawryś 2007).
Źródło: Czerwona Księga Karpat polskich, H. Piekoś-Mirkowa, Z. Mirek, Kraków 2008
